Maatschappelijke onrust

Het rapport Anti-institutionele tendensen in Nederland onderzoekt hoe religie en spiritualiteit een rol spelen in bewegingen die zich afkeren van gevestigde instituties zoals de overheid. Veel van deze bewegingen combineren complotdenken met spirituele of christelijke overtuigingen (conspiritualiteit). Ze bieden mensen houvast, zingeving en een gevoel van verbondenheid in tijden van onzekerheid, zoals tijdens de coronapandemie. De auteurs benadrukken dat aanhangers geen ‘wappies’ zijn, maar zoekende individuen met eigen keuzes. Ze adviseren de overheid om zorgen serieus te nemen, stigmatisering te vermijden en experts op gebied van religie en zingeving te betrekken bij beleid. Het rapport pleit voor meer onderzoek naar de spirituele dimensie van deze tendensen.

De Atlas van Afgehaakt Nederland verkent de ruimtelijke weerslag van de verschillende vormen van ‘afhaken’, zoals die onder meer door de Commissie Remkes, Andrés Rodríguez-Pose, Floor Milikowski, het SCP en Caspar van den Berg op de politiek-maatschappelijke agenda zijn gezet. Welke mensen en welke groepen haken af? En op welke plekken haken veel mensen af? Welke ruimtelijke patronen van ‘afgehaaktheid’ zijn er te onderscheiden in Nederland? Wat zijn de oorzaken en omstandigheden die tot afhaken leiden? Welke samenhang is er met sociale, economische en culturele factoren?

Rapport van Avans Hogeschool. Het rapport bevat een quickscan naar de ervaringen van gemeenteambtenaren en lokale professionals die te maken hebben met mensen die zich soeverein verklaren.

Deze publicatie is bedoeld om inzicht te geven in de dreiging die het anti-institutioneel-extremisme vormt voor de democratische rechtsorde. De analyse is openbaar zodat alle overheidsonderdelen, maar ook media, wetenschap en alle Nederlanders in staat gesteld worden het anti-institutioneel-extremisme te herkennen en tegen te gaan.

Sociale veiligheid is van iedereen. Om een veilige en stevige basis voor de jeugd te creëren, is samenwerken binnen gemeenten en met lokale en regionale partners nodig. Deze samenwerking, op het gebied van opvoeding, ontwikkeling, hulp en veiligheid, helpt voorkomen dat jongeren in de knel komen op school, thuis of in de vrije tijd. Of het nu gaat om criminaliteit, uitsluiting of radicalisering en polarisatie. Het Nederlands Jeugdinstituut schreef hierover een publicatie in opdracht van Platform JEP en in afstemming met Stichting School en Veiligheid.

De Factsheet Extreemrechts in Nederlandse Gemeentes schetst een actueel beeld van de in Nederland actieve extreemrechtse organisaties. Het geeft inzicht in de omvang, regionale spreiding, betekenis en betrokkenheid bij geweldsincidenten van deze organisaties. De factsheet komt elk kwartaal uit. De Factsheet Extreemrechts in Nederlandse Gemeentes wordt door de Anne Frank Stichting geschreven in opdracht van de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS). Dit is een onderdeel van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, directie Samenleving en Integratie.

De Taliban: ideologie en aantrekkingskracht, over de historische context, de organisaties die actief zijn in Afghanistan en de aantrekkelijkheid daarvan voor foreign fighters

Dit is de factsheet van het rapport 'Anti-institutionalisme in Nederland. Exploratieve overzichtsstudie van gedachtegoed, organisatie, voedingsbodems, risico’s en bestaande handelingsperspectieven'. Er bestaat in Nederland een aanzienlijke groep mensen die anti-institutionele ideeën aanhangen. Het Verwey-Jonker Instituut deed in samenwerking met RadarAdvies onderzoek naar dit anti-institutionele gedachtegoed: wat houden deze ideeën in, en wat zijn voedingsbodems ervoor? Wat zijn eventuele ontwikkelpaden naar radicalisering en mogelijke risico’s voor de democratische rechtsorde? In de factsheet staan aanbevelingen voor professionals.

Er bestaat in Nederland een aanzienlijke groep mensen die anti-institutionele ideeën aanhangen. Het Verwey-Jonker Instituut deed in samenwerking met RadarAdvies onderzoek naar dit anti-institutionele gedachtegoed: wat houden deze ideeën in, en wat zijn voedingsbodems ervoor? Wat zijn eventuele ontwikkelpaden naar radicalisering en mogelijke risico’s voor de democratische rechtsorde? In het rapport staan aanbevelingen voor professionals.

Veiligheidsdiensten waarschuwen voor de dreiging vanuit gewelddadige online groepen met een nihilistisch karakter (de overtuiging dat het leven geen waarde heeft). In deze groepen worden geweld, chaos en de dood verheerlijkt. Vooral jongeren delen gewelddadige beelden en sporen elkaar aan – of dwingen anderen – tot het plegen van geweld. Ook is er in deze groepen sprake van antisemitisme, neonazisme, racisme en verheerlijking van aanslagen zoals die van Anders Breivik en Brenton Tarrant. Deze infographic licht het fenomeen toe en biedt handelingsperspectief voor ouders, opvoeders en zorg- en veiligheidsprofessionals.

In de schaduw van het internet ontstaan netwerken waarin geweld wordt verheerlijkt als een ‘highscore’. Aanslagen, mishandelingen en chantage worden gedeeld als entertainment. Jongeren raken verstrikt in een web van intimidatie, digitale vernedering en extremisme — vaak zonder uitweg. De publicatie ‘Likes voor leed’ behandelt dit fenomeen.

Overzicht van de beleidsmatige ontwikkeling en inzet van interventies bij het voorkomen van extremisme en radicalisering van jongeren. Gericht op het versterken van veerkracht. Wetenschappelijk onderzoek en ervaringen uit de praktijk laten zien dat een benadering die zich richt op het versterken van beschermde en stimulerende factoren heel effectief kan zijn.

Het is zaak een vuist te maken tegen de soms sluimerende dreiging die extremisme vormt en te beschermen wat ons lief is. Voor u ligt, namens het Kabinet, de eerste Nationale Extremismestrategie 2024- 2029. Deze strategie legt het verschijnsel extremisme uit en schetst de maatschappelijk opgave waar we voor staan; het geeft kaders waarlangs we onze inzet plegen; en tot slot wordt de huidige inzet geschetst.

Deze scan is onderdeel van de Toolkit Evidence based werken binnen de aanpak van radicalisering. Deze Toolkit is ontwikkeld door de ESS.

Deze toolkit biedt evidence-based richtlijnen voor beleidsmakers en praktijkmensen, gebaseerd op de expertise van interventieproviders en praktijkmensen in het VK en Nederland die hebben gewerkt met meer dan 250 vrouwen die verbonden waren met islamistisch extremisme.

Dit onderzoek heeft in kaart gebracht wat verschillende ontwikkelingspaden van rechtsextremistische radicalisering zijn en wat hierbij de rol is van sociale mediaplatforms, met daarbij specifieke aandacht voor de werking van aanbevelingsalgoritmen. Ook is gekeken naar de rol van de offline context in ontwikkelingspaden van rechtsextremistische radicalisering. Op basis van de bevindingen zijn mogelijke haalbare handelingsperspectieven beschreven voor de overheid om rechtsextremistische radicalisering via online platforms te voorkomen.

In deze infographic staan 6 kernbevindingen uit het DTN juni 2025 kort uitgelegd.

Dit is een quick scan over het fenomeen van soevereinen: over de omvang, duiding en kennisbehoefte van gemeenteambtenaren. De quick scan is i.s.m. Bureau RVS verspreid in de regio Midden-Nederland.

Het dreigingsniveau blijft naar niveau 4, substantieel. De voorstelbare terroristische dreiging is onverminderd hoog, maar blijft binnen de bandbreedte van dreigingsniveau 4. De NCTV handhaaft daarom met het DTN van juni 2025 het huidige dreigingsniveau, niveau 4. Er is in Nederland nog steeds sprake van een substantiële dreiging. Dat betekent dat er een reële kans is dat een aanslag in Nederland zal plaatsvinden.

In deze infographic staan 6 kernbevindingen uit het DTN december 2024 kort uitgelegd.

De kans op een terroristische aanslag in Nederland is reëel. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) handhaaft daarom het dreigingsniveau op 4 (substantieel). Dit komt onder meer door de aanhoudend hoge dreiging van het jihadisme. Ook lijken jongeren met sympathie voor rechts-terroristische en jihadistische denkbeelden online steeds vaker én sneller te radicaliseren. De snelheid waarin dit gebeurt is zorgelijk. In het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland december 2024 wordt gewaarschuwd dat er naar schatting enkele honderden Nederlandse jongeren actief zijn in rechtsextremistische en jihadistische online milieus.

In december 2023 luidde de President van de Hoge Raad de noodklok over een groeiend aantal burgers dat zich soeverein of autonoom verklaart. Negentien verhuisdozen aan brieven met daarin autonoomverklaringen hebben op dat moment hun weg gevonden naar het Korte Voorhout in Den Haag, aldus de President. De brieven zijn evenzovele verklaringen van burgers dat zij eenzijdig alle banden met de Staat verbreken. Het is niet mogelijk zich bij de Staat uit te schrijven. Echter, door een onophoudelijke stroom van papier met daarin onbegrijpelijke, inconsistente en ondeugdelijke argumenten te combineren met het steeds vaker aanhangig maken van uitzichtloze rechtszaken vormen autonomen een groeiend probleem voor het rechtssysteem. Er bestaat daarom alle reden om op de onhoudbaarheid van hun argumentatie in te gaan zoals in andere landen in de literatuur al langer gebeurt.

Het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) biedt inzicht in de terroristische en gewelddadig extremistische dreiging voor Nederland, de belangen die daardoor kunnen worden aangetast en de weerbaarheid tegen deze dreiging. Ook worden doorgaans niet-gewelddadige extremistische bewegingen beschouwd wanneer er indicaties zijn dat er terroristisch of anderszins ernstig geweld uit kan voortvloeien. Buitenlandse ontwikkelingen worden meegenomen wanneer ze van invloed zijn op de dreiging in Nederland of tegen Nederlandse belangen in het buitenland. Met het DTN stelt de NCTV het dreigingsniveau vast, oftewel een inschaling van de algemene terroristische dreiging gedurende een langere termijn.

Het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) biedt inzicht in de terroristische en gewelddadig extremistische dreiging voor Nederland, de belangen die daardoor kunnen worden aangetast en de weerbaarheid tegen deze dreiging. Ook worden doorgaans niet-gewelddadige extremistische bewegingen beschouwd wanneer er indicaties zijn dat er terroristisch of anderszins ernstig geweld uit kan voortvloeien. Buitenlandse ontwikkelingen worden meegenomen wanneer ze van invloed zijn op de dreiging in Nederland of tegen Nederlandse belangen in het buitenland. Met het DTN stelt de NCTV het dreigingsniveau vast, oftewel een inschatting van de algemene terroristische dreiging gedurende een langere termijn.

Bovenstaand tref je een link aan naar de toolbox polarisatie & radicalisering op de website van de gemeente Utrecht.

De Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) biedt gemeenten, eerstelijns professionals en diverse groepen in de samenleving praktijkkennis aan over maatschappelijke spanningen. De ESS adviseert u hoe u deze kennis kunt inzetten, en met welke partijen u hierin kunt samenwerken

Platform JEP (Platform Jeugd preventie Extremisme en Polarisatie) ondersteunt professionals en vrijwilligers die met en voor jeugd werken bij vragen rond polarisatie, radicalisering en extremisme. Je kunt bij de JEP Advieslijn terecht met vragen over deze onderwerpen. Zij beantwoorden je vraag of verwijzen je door. Ze werken samen met organisaties die veel kennis hebben op dit gebied.

De NCTV coördineert de bestrijding van terrorisme in Nederland. Contraterrorisme is een van de drie pijlers van de NCTV, naast cyber security en crisisbeheersing.