Demonstraties
Historisch gezien heeft de uitoefening van het demonstratierecht mensen in staat gesteld allerlei kwesties te agenderen, mensenrechten op te eisen en bij te dragen aan maatschappelijke verandering. Demonstraties zijn zowel een forum voor publiek debat en politieke betrokkenheid als een belangrijke manier voor mensen om samen te komen en hun mening te laten horen. Door te demonstreren kan iedereen, ook zij die tot een gemarginaliseerde groep behoren, een stem opeisen en kracht putten uit het feit dat zij deel uitmaken van een grotere groep of beweging. Verreweg de meeste demonstraties verlopen zonder problemen, en dat moet ook het uitgangspunt zijn; de overheid moet demonstraties en demonstranten als vreedzaam beschouwen, zolang het tegendeel niet vaststaat.
Echter geldt vaak, hoe complexer de demonstratie, hoe complexer het spanningsveld van vrijheid van meningsuiting en handhaven van de openbare orde. Zo zien we een trend waarbij steeds meer gemeenten te maken hebben met complexe demonstraties. Denk bijvoorbeeld aan de pro-Palestina ‘sit-ins’, Koranverbrandingen of anti-asielopvang-demonstraties. Dat geldt ook voor de gemeenten in de regio Midden-Nederland. Daarom streeft Bureau RVS ernaar de benodigde kennis en kunde van gemeenten, politie en OM rondom (complexe) demonstraties op niveau te brengen en te houden, zodat toekomstige demonstraties in goede banen worden geleid.
Documenten en links
Dit themanummer van Justitiële verkenningen belicht het onderwerp ‘demonstratie(recht)’ van verschillende kanten, met bijdragen vanuit juridisch, historisch, sociologisch en antropologisch perspectief. Vanuit de diverse wetenschappelijke achtergronden komt een aantal typische aspecten van demonstraties en demonstratierecht meerdere keren aan bod. Wat is toegestaan bij demonstraties, hoever mogen demonstranten gaan? Wanneer mag het openbaar bestuur grenzen stellen, en wat is de rol van de politie? Wat maakt dat burgers gaan demonstreren, en wanneer is een demonstratie effectief? In hoeverre veranderen demonstraties door maatschappelijke ontwikkelingen, en wat is de rol van sociale media?
Datum:
Auteur:
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) van het ministerie van JenV
Documenttype:
Rapport
Aantal pagina’s:
120
Dit artikel gaat over de aard en de rechtvaardiging van het grondrecht op demonstratievrijheid. Betoogd wordt dat de overheid zich bij demonstraties primair dient op te stellen als beschermer van de democratische publieke sfeer.
Datum:
Auteur:
Michiel Bot
Documenttype:
Rapport
Aantal pagina’s:
9
Amnesty laat in deze publicatie zien dat zowel de landelijke als de lokale overheden te kort schieten in het waarborgen van het demonstratierecht. Demonstreren is een recht, geen gunst. Demonstraties worden primair gezien als een risico voor de openbare orde, niet als de uitoefening van een mensenrecht. Verreweg de meeste demonstraties verlopen echter zonder problemen, en dat moet ook het uitgangspunt zijn; de overheid moet demonstraties en demonstranten als vreedzaam beschouwen, zolang het tegendeel niet vaststaat.
Datum:
Auteur:
Amnesty International Netherlands
Documenttype:
Rapport
Aantal pagina’s:
82
In Nederland vinden er jaarlijks duizenden demonstraties plaats. Die demonstraties roepen veel vragen op over hoe het zit met het recht om te demonstreren. Wat houdt dit recht in? Wat mogen demonstranten wel en niet? En wat mogen en moeten de burgemeester en de politie doen bij demonstraties? Op deze onafhankelijke website worden antwoorden gegeven op deze vragen.
Naar websiteNieuws
Achtergrondinfo | 18 jun. 2025
Maatschappelijke onrust kan zich in iedere gemeente voordoen: ook een boerenprotest in een gemeente met nauwelijks agrariërsDenk je aan Hilversum, dan denk je waarschijnlijk niet direct aan uitgestrekte landerijen en boerenbedrijven. Hoe groot is dan de kans dat je als gemeente te maken krijgt met grootschalige boerenprotesten? Op papier is die kans misschien verwaarloosbaar. Maar Hilversum weet inmiddels wel beter met het Mediapark binnen de gemeentegrenzen. Want wat doe je als je landelijk een statement wil maken voor jouw ‘punt’? Of het nu om de coronamaatregelen gaat of je ongenoegen over de stikstofregels; door het Mediapark te bezetten, is die landelijke aandacht bijna gegarandeerd. Zo kan –soms onvermoede- maatschappelijke onrust op lokaal niveau, ontaarden in ontwrichting van het hele land. De gemeente Hilversum is op dit soort situaties voorbereid.
Plannen van aanpak | 18 jun. 2025
Gemeenten: gebruik de handreiking inventarisatie kwetsbare locaties/ objecten voor maatschappelijke onrustGraag wijzen we je op onze gloednieuwe handreiking voor het maken van een lokale inventarisatie van kwetsbare locaties/ objecten voor maatschappelijke onrust! Een dergelijke inventarisatie is een must voor iedere gemeente; maatschappelijke onrust uit zich immers zelden op onverwachte plekken. Net zomin als openbare-ordeverstoringen die hieruit voortkomen. Meestal is er sprake van een stapeling van risicofactoren. De handreiking helpt om kwestbare locaties en objecten in kaart te brengen.
Mauro Montano, beleidsmedewerker Openbare Orde en Veiligheid, gemeente Hilversum:
‘Door de handreiking te volgen, konden we ons beeld van een locatie vanuit verschillende invalshoeken belichten en daarmee blinde vlekken zichtbaar maken. Zo bleek ook waardevolle informatie over maatschappelijke onrust aanwezig te zijn bij collega’s aan wie je niet zo snel zou denken, zoals collega’s bij handhaving, crisisbeheersing en economische zaken.’
Achtergrondinfo | 27 mrt. 2025
Website www.demonstratierecht.nl finalist Ben Feringa Impact Award 2025 Rijksuniversiteit GroningenOp de onafhankelijke website www.demonstratierecht.nl vind je antwoord op allerlei vragen over het demonstratierecht. Wat houdt dit recht in? Wat mogen demonstranten wel of niet? En wat mogen en moeten de burgemeester en politie bij demonstraties? Op de website vind je o.a. een adviestool, antwoord op veelgestelde vragen, samenvattingen van rechterlijke uitspraken, nationale en internationale wetten, een bibliotheek en een woordenlijst. De website is genomineerd voor de finaleronde van de Ben Feringa Impact Award 2025 van de Rijksuniversiteit Groningen.
Bijeenkomsten en evenementen | 29 okt. 2024
Terugblik praktijkoefening complexe demonstraties op 22 oktoberOp 22 oktober organiseerde Bureau RVS samen met de gemeente Utrecht, politie en het Openbaar Ministerie een verdiepende praktijkoefening over complexe demonstraties. De bijeenkomst vond plaats bij de Hogeschool Utrecht, waarbij meer dan 50 betrokken professionals van gemeenten uit Midden-Nederland, politie, OM, het ministerie van BZK en andere regionale samenwerkingsverbanden kennis en ervaringen uitwisselden.
Achtergrondinfo | 18 jun. 2025
Maatschappelijke onrust kan zich in iedere gemeente voordoen: ook een boerenprotest in een gemeente met nauwelijks agrariërsDenk je aan Hilversum, dan denk je waarschijnlijk niet direct aan uitgestrekte landerijen en boerenbedrijven. Hoe groot is dan de kans dat je als gemeente te maken krijgt met grootschalige boerenprotesten? Op papier is die kans misschien verwaarloosbaar. Maar Hilversum weet inmiddels wel beter met het Mediapark binnen de gemeentegrenzen. Want wat doe je als je landelijk een statement wil maken voor jouw ‘punt’? Of het nu om de coronamaatregelen gaat of je ongenoegen over de stikstofregels; door het Mediapark te bezetten, is die landelijke aandacht bijna gegarandeerd. Zo kan –soms onvermoede- maatschappelijke onrust op lokaal niveau, ontaarden in ontwrichting van het hele land. De gemeente Hilversum is op dit soort situaties voorbereid.
Plannen van aanpak | 18 jun. 2025
Gemeenten: gebruik de handreiking inventarisatie kwetsbare locaties/ objecten voor maatschappelijke onrustGraag wijzen we je op onze gloednieuwe handreiking voor het maken van een lokale inventarisatie van kwetsbare locaties/ objecten voor maatschappelijke onrust! Een dergelijke inventarisatie is een must voor iedere gemeente; maatschappelijke onrust uit zich immers zelden op onverwachte plekken. Net zomin als openbare-ordeverstoringen die hieruit voortkomen. Meestal is er sprake van een stapeling van risicofactoren. De handreiking helpt om kwestbare locaties en objecten in kaart te brengen.
Mauro Montano, beleidsmedewerker Openbare Orde en Veiligheid, gemeente Hilversum:
‘Door de handreiking te volgen, konden we ons beeld van een locatie vanuit verschillende invalshoeken belichten en daarmee blinde vlekken zichtbaar maken. Zo bleek ook waardevolle informatie over maatschappelijke onrust aanwezig te zijn bij collega’s aan wie je niet zo snel zou denken, zoals collega’s bij handhaving, crisisbeheersing en economische zaken.’
Achtergrondinfo | 27 mrt. 2025
Website www.demonstratierecht.nl finalist Ben Feringa Impact Award 2025 Rijksuniversiteit GroningenOp de onafhankelijke website www.demonstratierecht.nl vind je antwoord op allerlei vragen over het demonstratierecht. Wat houdt dit recht in? Wat mogen demonstranten wel of niet? En wat mogen en moeten de burgemeester en politie bij demonstraties? Op de website vind je o.a. een adviestool, antwoord op veelgestelde vragen, samenvattingen van rechterlijke uitspraken, nationale en internationale wetten, een bibliotheek en een woordenlijst. De website is genomineerd voor de finaleronde van de Ben Feringa Impact Award 2025 van de Rijksuniversiteit Groningen.
Bijeenkomsten en evenementen | 29 okt. 2024
Terugblik praktijkoefening complexe demonstraties op 22 oktoberOp 22 oktober organiseerde Bureau RVS samen met de gemeente Utrecht, politie en het Openbaar Ministerie een verdiepende praktijkoefening over complexe demonstraties. De bijeenkomst vond plaats bij de Hogeschool Utrecht, waarbij meer dan 50 betrokken professionals van gemeenten uit Midden-Nederland, politie, OM, het ministerie van BZK en andere regionale samenwerkingsverbanden kennis en ervaringen uitwisselden.