Maatschappelijke onrust kan zich in iedere gemeente voordoen: ook een boerenprotest in een gemeente met nauwelijks agrariërs
Denk je aan Hilversum, dan denk je waarschijnlijk niet direct aan uitgestrekte landerijen en boerenbedrijven. Hoe groot is dan de kans dat je als gemeente te maken krijgt met grootschalige boerenprotesten? Op papier is die kans misschien verwaarloosbaar. Maar Hilversum weet inmiddels wel beter met het Mediapark binnen de gemeentegrenzen. Want wat doe je als je landelijk een statement wil maken voor jouw ‘punt’? Of het nu om de coronamaatregelen gaat of je ongenoegen over de stikstofregels; door het Mediapark te bezetten, is die landelijke aandacht bijna gegarandeerd. Zo kan –soms onvermoede- maatschappelijke onrust op lokaal niveau, ontaarden in ontwrichting van het hele land. De gemeente Hilversum is op dit soort situaties voorbereid.
Maatschappelijke onrust kan zich in iedere gemeente voordoen. Je leest hier het verhaal van OOV’er Mauro Montaño, over een boerenprotest in Hilversum.
Structureel overleg gemeente en vertegenwoordigers Mediapark
Het is juni 2022. Het aantal boerenprotesten uit onvrede over de stikstofregels neemt hand over hand toe. Zo ook op 27 juni als een 40-tal tractoren het Media Park wil bezetten. Mauro Montano -op dat moment werkzaam bij de politie -vertelt dat zij veel aan monitoring deden. Mauro: ‘Verschillende partijen die tegen de stikstofmaatregelen waren, deden te pas en te onpas oproepen om protesten te organiseren. Oproepen die meestal veel prijsgaven over waar het protest zou plaatsvinden, of het een protest op één plek zou zijn of dat men eventueel van plan was om de snelweg op te gaan. Als politie werk je standaard aan een goede informatiepositie; zowel online als offline. We hadden dus een redelijk beeld van wat er mogelijk ging gebeuren. Maar het ontbrak aan landelijk beleid. Idealiter val je in dit soort situaties terug op bestaande handreikingen maar die waren er simpelweg niet. De nadruk lag eigenlijk grotendeels op repressie, terwijl je het liefst het gesprek aangaat. Dat laatste hebben we ook geprobeerd door de vredeseenheid in te zetten; de keus voor dialoog probeer je altijd eerder te maken dan de keus voor de wapenstok.'
Boerenprotesten kunnen ook zonder agrariërs in je gemeente plaatsvinden
Mauro -inmiddels werkzaam voor de gemeente Hilversum- herinnert zich nog goed hoe de samenwerking tussen de gemeente en de politie tijdens het protest verliep. ‘De boerenprotesten waren in Hilversum nauwelijks een issue; zo veel agrariërs hebben we hier niet. En ondanks dat het Media Park eerder toneel was geweest van demonstraties, waren er geen kant-en-klare draaiboeken. Ondanks dat sommige boerenprotesten steeds grimmiger werden, waren die handreikingen er vanuit de overheid dus ook niet. Oftewel; iedere driehoek moest op lokaal niveau voor de eigen gemeente bepalen hoe om te gaan met de situatie. Een collectief bewustzijn dat er écht iets aan de hand was, was er nog niet. Hoewel al wel voelbaar was dat het mogelijk kon escaleren. Waar dan ook. Dus waarom niet in Hilversum?'
Vraag je met enige regelmaat af of jouw gemeente een spreekwoordelijk Media Park heeft
Met in het achterhoofd de protesten van de gele hesjes en de op zeker moment wekelijkse coronaprotesten op het Media Park, was de gemeente tot op zekere hoogte al wel voorbereid. Zeker in coronatijd stond het Media Park symbool voor alles wat niet deugde. Onafhankelijke programmamakers werden beticht van eenzijdige berichtgeving waarbij demonstranten er vaak alles aan deden om landelijke zichtbaarheid voor hun protest te verkrijgen. Mauro: ‘Vanuit het verleden is er in Hilversum dus al veel overleg tussen de politie en de gemeente, waarbij de focus steeds grotendeels ligt op afspraken maken, verbinding leggen. Waarbij het opleggen van bestuurlijke maatregelen wel een scenario is dat voorligt, maar wel als laatste redmiddel. En in feite kan dat ook niet anders. Het Media Park is een soort bedrijventerrein dat niet één eigenaar heeft die bepaalt wat er gebeurt. Onafhankelijke nieuwsvoorziening is iets wat je in onzekere tijden absoluut wil waarborgen; daarom kan je er ook geen hek omheen zetten en het Media Park simpelweg stilleggen. Medewerkers moeten zich vrij kunnen bewegen op het terrein, maar ze moeten zich ook veilig voelen. Iets wat soms een lastige balans vormt met het demonstratierecht. En dat was precies wat er met de boerenprotesten gebeurde; er werd opgeroepen tot een blokkade van het Media Park voor onbepaalde tijd. Iets wat absoluut zou gaan schuren met het nationaal belang van nieuwsvoorziening. Voor ons was het dus de vraag; hoe houden we de situatie beheersbaar? Dat was wel even heel erg zoeken naar mogelijkheden.'
Samenwerking met alle partijen én informatiepositie waren cruciaal
Hoewel de Wet openbare manifestaties de burgemeester waarschijnlijk voldoende handvatten had geboden om de demonstratie te verbieden, was al duidelijk dat dit tot escalatie zou hebben geleid. Mauro: ‘In een krantenartikel werd achteraf gesproken over een ‘gemoedelijke sfeer’. Niet iets wat je direct bedenkt bij een demonstratie en al helemaal niet als je aanvoelt dat een verbod tot escalatie leidt. Maar die gemoedelijke sfeer ontstond juist omdat we vanaf het begin het gesprek met alle partijen hebben gevoerd. Politie en gemeente hadden nauw contact met verschillende belanghebbenden op het Media Park. Waaronder dus óók de demonstranten, die net zo goed belanghebbenden waren. Daarnaast wil ik het belang van een goede informatiepositie écht benadrukken. Wat weet ik van deze groep? Wat zijn hun intenties? Alleen als je dat helder hebt, kun je pas goed adviseren, scenario’s afwegen en een besluit nemen. Vorm tijdens incidenten een werkgroep en laat daar verschillende disciplines aan deelnemen, waaronder bijvoorbeeld ook communicatie. De werkgroep geeft dan vervolgens advies aan de driehoek, die uiteindelijk verantwoordelijk is voor de informatiepositie. Ik wil er echt voor pleiten om integraal samen te werken; iets wat helaas nog niet in alle gevallen gebeurt. Soms vanwege capaciteitsissues maar ook vaak uit onwetendheid. Realiseer je alleen wel dat er ook in de driehoek verschillende belangen zijn die tegen elkaar moeten worden afgewogen.'
Iedereen tevreden
Nadat aan beide ‘voorwaarden’ -overleg met alle partijen en een goede informatiepositie- was voldaan, stabiliseerde de situatie op het Media Park zich uiteindelijk. Mauro: ‘De demonstratie kon écht in goed overleg met de demonstranten doorgaan. Het was hen met name om exposure te doen en die hebben ze gekregen. Tegelijk konden we als gemeente en politie de veiligheid van de medewerkers, de bereikbaarheid én de continuïteit van uitzendingen vanaf het Media Park garanderen. En ja, we hadden verschillende scenario’s voorbereid, ook op het moment dat we nog niet zo goed wisten welke kant het op zou gaan. Maar juist door in een vroeg stadium iedereen te betrekken, hadden we de tijd om de mogelijke consequenties van de verschillende scenario’s uit te denken en deze aan de driehoek voor te leggen. Dit heeft absoluut geleid tot een goed einde van het protest.’
Breng proactief mogelijk kwetsbare locaties en situaties in beeld
Het Media Park is natuurlijk een vrij expliciet voorbeeld. Uniek in Nederland en een locatie die al vaker met extreme situaties heeft moeten dealen. Vanuit de gemeente Hilversum zijn er daarom op reguliere basis gesprekken met vertegenwoordigers van het Media Park om zo voorbereid te zijn op mogelijke crisissituaties. Mauro: ‘Realiseer je als gemeente wel dat je niet per se een Media Park binnen je gemeentegrenzen hoeft te hebben om geconfronteerd te worden met maatschappelijke onrust. Er spelen zo veel zaken die kunnen escaleren op een moment dat je het niet verwacht. En ja, doorgaans wordt maatschappelijke onrust opgehangen aan wereldse problemen. Oorlogen, economische malaise of de coronapandemie. Maar alleen al een lokaal besluit over de herinrichting van de openbare weg kan tot onrust leiden. Wees ook daarop voorbereid. En maatschappelijke onrust betekent niet dat het om minimaal zo veel boze burgers moet gaan die demonstreren op de stoep van het stadhuis. Ook één ontevreden burger die bereid is in actie te komen, kan voor een sneeuwbaleffect zorgen. In Hilversum proberen we dit continu te monitoren. Uiteraard door contact te hebben met inwoners zelf. Maar ook door in gesprek te gaan met wijkregisseurs, met de afdeling economische zaken en het sociaal plein. Wijkopbouwwerkers, jongerenwerkers, boa’s… de oren en de ogen van de straat die mogelijk waardevolle informatie hebben over wat er speelt in een gemeenschap.'
Hulp nodig bij in kaart brengen van kwetsbare locaties voor maatschappelijke onrust? Bureau RVS helpt
‘Die had je toch kunnen zien aankomen?’ is een opmerking die je vaak achteraf hoort. Juist daarom is het een must om vooraf goed voorbereid te zijn. Een van de speerpunten uit het programmaplan Maatschappelijke onrust van Bureau RVS is dan ook dat gemeenten hun locaties en objecten die kwetsbaar zijn voor maatschappelijke onrust in kaart brengen. Bureau RVS biedt hierbij de nodige ondersteuning in de vorm van een handreiking voor gemeenten om een dergelijke inventarisatie van kwetsbare locaties en objecten uit te voeren. Overtuigd dat jouw gemeente geen mogelijke kwetsbaarheden kent? Denk dan eens aan locaties of objecten zoals een monument, een hoofdkantoor van een multinational, een gebouw van een religieuze instelling (bijvoorbeeld een gebedshuis), een overheidsgebouw, een vitaal distributiecentrum, een gebouw van een onderwijsinstelling, een medisch centrum etc.
- In de eerste maanden van 2025 hebben lokale professionals van verschillende gemeenten -waaronder Hilversum- de concepthandreiking getest. De definitieve versie is - na inlog op de site van de Veiligheidscoalitie- inmiddels beschikbaar in de kennisbank.
- Heb je geen account op de kennisbank? Vraag dit dan hier aan.
