Gemeenteraadsverkiezingen 2022: Een goede voorbereiding is het halve werk!
- Georganiseerde Ondermijnende Criminaliteit -
Toolbox gemeenteraadsverkiezingen handig hulpmiddel
De gemeenteraadsverkiezingen zijn pas in 2022, maar de lokale politieke partijen zijn nu al volop bezig met de voorbereidingen zoals het samenstellen van de kieslijsten. Dit is een belangrijk moment om de integriteit van de potentiële raadsleden te toetsen, ook vanuit het oogpunt van ondermijning. Hier ligt een belangrijke rol voor de griffier, voor wie ondersteuning bij de gemeenteraadsverkiezingen een van de taken is. Denk hierbij aan zaken als een publiciteitscampagne, opkomstbevordering en het proces van kandidaatstelling. Een belangrijk element hierin is de mogelijkheden voor integriteitstoetsing onder de aandacht brengen bij de politieke partijen. In deze nieuwsbrief een toelichting door de griffier van Veenendaal.
Griffier Veenendaal licht toe
Ook voor de gemeente Veenendaal is het proces van kandidaatstelling een belangrijk aandachtspunt. Franske van Hooijdonk, (scheidend) griffier van de gemeente Veenendaal, besteedt normaal in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen dan ook veel tijd aan dit onderwerp.
Van Hooijdonk: “Als griffier ben ik samen met de burgemeester verantwoordelijk voor de gemeenteraad. Een structureel onderdeel van de taak van de griffier is daarbij integriteit. Een logische plek om deze verantwoordelijkheid te beleggen; als griffier dien ik immers geen belang, anders dan het algemeen belang.”
Een grijs integriteitsgebied
Het onderwerp integriteit is onderdeel van de gemeentewet, waarin staat beschreven wat je als raadslid wel en wat je niet mag. Aanvullend daarop heeft iedere gemeenteraad doorgaans een gedragscode waarin staat beschreven hoe je omgaat met bijvoorbeeld schenkingen. Een nieuw raadslid moet bij aantreden allerlei informatie overleggen, waaronder verklaringen dat men in de desbetreffende gemeente woont en informatie over de nevenwerkzaamheden. Het is de taak van de gemeenteraad zelf om hier vervolgens kritisch naar te kijken, waarbij de griffier een belangrijke rol speelt in de voorbereidingen.
Van Hooijdonk: “100% zekerheid heb je door papieren onderzoek natuurlijk nooit, net zo min als door een VOG die veel partijen vragen. Maar door allerlei zaken te toetsen en min of meer te onderzoeken, voorkom je wel zoveel mogelijk dat een potentieel raadslid in een grijs integriteitsgebied terecht komt. Kan je bijvoorbeeld wel woordvoerder cultuur zijn, als je penningmeester van het plaatselijke theater bent? Of kan je als raadslid eigenaar zijn van een bouwbedrijf en vervolgens een aanbesteding gegund krijgen? Uitgangspunt is uiteraard dat een dergelijke aanbesteding volgens de regels verloopt, maar het kan wel wat met de beeldvorming omtrent je persoon doen. Mensen gaan dan misschien -zeker in een hechte gemeenschap- anders naar je kijken. In feite moet de politieke partij zichzelf steeds de vraag stellen hoe benoembaar een potentiele raadslid is. En de persoon in kwestie moet zichzelf eigenlijk afvragen of hij/zij in die constructie nog wel effectief kan zijn als raadslid.”
Hoe kleiner de gemeente, des te groter de dwarsverbanden
In de aanloop naar de gemeenteraadverkiezingen gaat de griffier in gesprek met de afdelingsvoorzitters van de politieke partijen over waar op te letten als iemand zich kandidaat stelt als raadslid. Ook vinden dan weerbaarheidstrainingen plaats voor raadsleden zodat zij ‘hun mannetje kunnen staan’ op bijvoorbeeld social media.
Van Hooijdonk: “Gemeenteraadsverkiezingen vinden in principe eens in de 4 jaar plaats. Dat zou dus kunnen betekenen dat een gemeente ook slechts een keer per 4 jaar stilstaat bij onderwerpen als integriteit en weerbaarheid. Maar ik ben ervan overtuigd dat je je als raadslid iedere dag bewust moet zijn van het soms grijze integriteitsgebied. Je hebt als ‘representant’ van een politieke partij waarschijnlijk lange tentakels in het maatschappelijk middenveld. Op die manier kunnen dan als snel allerlei dwarsverbanden ontstaan.”
Van Hooijdonk pleit er dan ook voor om niet alleen in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen stil te staan bij integriteit.
Van Hooijdonk: “Ik vraag standaard een keer per half jaar aan de raadsleden of hun lijst met nevenfuncties nog up-to-date is. Ik ga daarbij dan wel uit van de eigen verantwoordelijkheid; het raadslid is de eigen scheidsrechter. Ik wil er op deze manier in ieder geval voor zorgen dat er structurele aandacht is voor het onderwerp, ook door eens in de zoveel tijd gewoon met ieder raadslid het gesprek aan te gaan. En daarnaast volg ik ook m’n onderbuikgevoel. Veenendaal is qua grondgebied een relatief kleine gemeente, maar de gemeenschap en gemeenschapszin daarentegen is groot. Als je slim -of misschien juist wel simpel- nadenkt over hoe een gemeenschap in elkaar zit, krijg je ook een beter beeld op mogelijke dwarsverbanden tussen mensen. En het geeft je meer begrip over hoe dat mogelijk het openbaar bestuur beïnvloedt. Maar het allerbelangrijkste voor mij is dat het aanzien van het openbaar bestuur in orde is; want dat is de drager van het vertrouwen van de samenleving.”
Toolbox voor de gemeenteraadsverkiezingen 2022
Recent vond in Veenendaal een speciale avond plaats waarop de burgemeester in gesprek is gegaan met de partijvoorzitters. Tijdens deze avond zijn thema’s integriteit en ondermijning behandeld.
Burgemeester Gert-Jan Kats: “Ik heb vooral willen benadrukken dat het goed is nu al het gesprek te voeren in verband met mensen die de partijen benaderen om op de kandidatenlijst te kunnen komen. Het is belangrijk om als partij kritisch te zijn op wie je op de lijst plaatst. Dit in verband met mogelijke integriteitskwesties en het risico op ondermijning.”
De Toolbox voor gemeenteraadsverkiezingen kan hierbij een handig hulpmiddel zijn; in de aanloop naar de verkiezingen, maar ook daarna. Deze biedt een overzicht van de instrumenten, tips en voorbeelden die kunnen worden ingezet om de integriteit van de nieuwe raad te vergroten en later te borgen. Aan de hand van een tijdlijn wordt gelijk duidelijk wanneer en door wie welke instrumenten inzetbaar zijn[1].
De toolbox staat (na inloggen) in de apothekerskast van de Veiligheidscoalitie onder "Praktische hulp".
[1] De toolbox is ontwikkeld door de Taskforce RIEC Brabant-Zeeland en aangepast voor Midden-Nederland.
Na de verkiezingen: nieuwe verplichte risicoanalyse integriteit bij benoeming wethouders
De ministerraad heeft vorige maand ingestemd met een verplichte risicoanalyse integriteit voorafgaand aan de benoeming van wethouders. Het doel van deze preventieve toets is dat mogelijke risico’s en kwetsbaarheden in beeld worden gebracht en eventuele beheersmaatregelen kunnen worden afgesproken. Op dit moment passen sommige gemeenten een vorm van screening van wethouders toe. Alle gemeenten moeten de nieuwe wettelijke verplichting vóór de gemeenteraadsverkiezingen van maart volgend jaar invoeren, zodat men de risicoanalyse integriteit bij de benoeming van nieuwe wethouders kan toepassen. De burgemeester is de aangewezen persoon om toe te zien op een zorgvuldige uitvoering van de risicoanalyse integriteit bij de benoeming van wethouders.
