De waarde van een sleutelfiguur bij mogelijke maatschappelijke onrust
Demonstraties die te maken hebben met het conflict in het Midden-Oosten, soevereinen of zoals in ons collectieve geheugen gegrift; corona. Het zijn allemaal onderwerpen die tot maatschappelijke onrust kúnnen leiden. Voor sommige gemeenten lijkt dit bijna dagelijkse kost. Voor anderen een ver-van-hun-bed show. Niet iedere gemeente heeft een plein waar massale demonstraties kunnen plaatsvinden. Of lijken er binnen de hechte gemeenschap in dorp of wijk geen scheurtjes voor te komen. Maar schijn kan bedriegen; de spreekwoordelijke vlam kan in iedere gemeente en op ieder moment in de pan slaan. Misschien juist wel als je het niet verwacht. Heb jij de onderhuidse spanningen in jouw gemeente in het vizier? Lees hier het verhaal van een gemeente in Midden-Nederland daarover.
In gesprek met een ambtenaar OOV
‘De Eritrese gemeenschap binnen onze gemeente is niet zo heel erg groot. Een man of 200 ongeveer. De rellen in Den Haag? Ja, uiteraard volg je dat nieuws. Maar Den Haag is toch wel een gemeente van een andere orde. Dus je betrekt het niet zo snel op de situatie in je eigen gemeente. Iets waarvan ik me met de wetenschap van nu afvraag of we ons niet meer in dit onderwerp hadden moeten verdiepen. Want we wéten eigenlijk niet zo veel van onze eigen Eritrese gemeenschap. Wie er voor en tegen het oude regime zijn. En of er spanningen zijn'
Human right defender
Zo op het eerste oog zijn die spanningen er niet. Dat er toch het nodige speelt, blijkt als een Eritrese inwoner tijdens een openbare bijeenkomst op de burgmeester afstapt en hem vertelt hoe zeer hij zich bedreigd voelt.
‘Meneer staat bekend als human rights defender. Hij uit zich -met name online- veelvuldig tégen het regime in zijn thuisland; iets wat hem niet bepaald in dank afgenomen wordt. Zowel vanuit de hoek van het regime als anoniem via internet krijgt meneer de laatste tijd de nodige bedreigingen, wat hem begrijpelijk een uitermate onveilig gevoel geeft. Maar zijn actie om op de burgemeester af te stappen was niet alleen ten gunste van zichzelf. Hij wilde de burgemeester ook bewust maken van de dreiging van de lange arm, de complexiteit van het conflict en het mogelijke risico op escalatie ervan. Ook in een willekeurige gemeente in Nederland waarin op het oog niks speelt.’
Politie kan weinig doen
Hoewel er een sterke verdenking is dat de bedreiging een uiting is van de lange arm van het huidige Eritrese regime, valt dat niet te bewijzen. En ook aan andere anonieme dreigementen kan de politie weinig doen. Omdat de dreigementen elkaar versterken, besluit de burgemeester – toch enigszins gealarmeerd dat er blijkbaar ook binnen zijn gemeentegrenzen spanningen bestaan – de nodige stappen te ondernemen zodat meneer zich veiliger voelt. Er komt een afspraak bij meneer thuis zodat de wijkagent op de hoogte is van wat er speelt. Hij mag in het geval van concrete bedreiging 112 bellen en ook is er een kort lijntje gelegd met de operationeel commandant van de politie.
Fungeren als sleutelfiguur ondanks angst voor represailles
Deze connectie is met name voor de politie belangrijk. De afspraak is namelijk dat als meneer op de hoogte is van landelijke risicovolle Eritrese bijeenkomsten, hij dit rechtstreeks kan melden bij de politie. Die kan op zijn beurt vervolgens een risico-inschatting maken.
Ambtenaar OOV: ‘Meneer fungeert als een soort sleutelfiguur in de Eritrese gemeenschap. En dan met name voor de groep ‘nieuwkomers’ van na 2015. Hij helpt hen bijvoorbeeld bij praktische zaken die met hun integratie te maken hebben. In die rol woont hij regelmatig trouw- en doopfeesten bij. Gelegenheden die voor hem gelukkig weinig risicovol zijn of bedreigend aanvoelen. Helaas is dat anders als het om politieke bijeenkomsten gaat of bijvoorbeeld discofeesten. In z’n algemeen lijkt te gelden dat zolang je je als tegenstander van het huidige regime ‘gedeisd’ houdt, er weinig aan de hand is. Maar eenmaal op de voorgrond overheerst de angst voor represailles. Ook als je goedbedoeld andere Eritreeërs helpt bij hun integratie. Doordat meneer nu zelf contact heeft gezocht, weten we beter wat er speelt binnen de Eritrese gemeenschap en kunnen we beter anticiperen op mogelijke toekomstige escalaties.’
Ga actief op zoek naar contact
Escalaties op tientallen kilometers van de eigen gemeentegrens lijken misschien een ver-van-je-bed show. Wees je er echter van bewust dat een incident op afstand net zo goed invloed kan hebben op het veiligheidsgevoel binnen de eigen gemeente.
Ambtenaar OOV: ‘Meneer informeert ons nu proactief als er signalen binnen de Eritrese gemeenschap zijn die mogelijk kunnen leiden tot maatschappelijke onrust. Hoewel de situatie in Eritrea alleen maar verliezers lijkt te kennen, is het contact met meneer een win-win situatie. Hij voelt zich veiliger, wij als gemeente weten wanneer we alert moeten zijn. Wat dat betreft kan ik andere gemeenten alleen maar adviseren: anticipeer en zorg dat je een contact hebt binnen de verschillende gemeenschappen. Want hoe rustig een situatie ook lijkt te zijn, de vlam kan blijkbaar ieder moment in de pan slaan.’
Vragen? Bureau RVS helpt je verder
Wil jij tips over hoe je onderhuidse spanningen in jouw gemeente in kaart kunt brengen? Of wil je meer informatie en handvatten rondom polarisatie of maatschappelijke onrust? Neem dan contact op met Paul van Beijnum via paul.van.beijnum@rvs-mn.nl (06 27 74 28 60) of Juliette Hamers via juliette.hamers@rvs-mn.nl (06 14 23 25 44).
Voor meer informatie over statelijke inmenging in het algemeen en spanningen binnen de Eritrese gemeenschappen in Nederland in het bijzonder helpen de volgende documenten uit de apothekerskast je verder:
• Publicatie AIVD en NCTV – Over de grens. Statelijke inmenging in diasporagemeenschappen in Nederland
• Publicatie Expertise-unit Sociale Stabiliteit – Handreiking Nederlands-Eritrese Gemeenschap. Hoe in gemeenten om te gaan met spanningen en polarisatie in en rondom de Nederlands-Eritrese gemeenschap
• Informatieblad Verwey-Jonker Instituut – De ontwikkelingen in de Eritrees-Nederlandse gemeenschap (na inlog op www.veiligheidscoalitie.nl)
