Samenwerking essentieel bij de aanpak van criminele geldstromen
Een goed gevulde bioscoopzaal in Utrecht vormde eind maart het decor voor de themabijeenkomst van RIEC Midden-Nederland samen met de politie over het onderwerp ‘Criminele geldstromen’. Tijdens de bijeenkomst werd de documentaire ‘Stroman van de onderwereld’ vertoond over een uit zijn ambt gezette notaris uit onze regio. Daarna spraken we met de ruim 170 aanwezigen - o.a. FIOD, OM, FIU, BFT, gemeenten, politie en RIEC collega’s - door over de kansen én uitdagingen bij de bestrijding en aanpak van criminele geldstromen en financiële facilitators voor de onderwereld.
Stroman van de onderwereld
In 2016 komt een notaris in Almere in beeld na informatie over valsheid in geschrifte, witwassen en het niet melden van verdachte geldtransacties. Hij wordt bij een inval thuis opgepakt. In zijn kluis vinden ze € 12.000 cash. Een van de 12 aanklachten is een valse verklaring die hij opmaakt voor 140 miljoen euro, waar hij de bijnaam ‘Stroman van de Onderwereld’ aan dankt. Documentairemaker Annette van Trigt volgde zijn zaak van 2017 tot en met 2023 en maakte hier een indrukwekkende documentaire over.
Samenwerken
De documentaire werd met applaus ontvangen door de volle zaal. Daarna besprak van Trigt met vier experts uit het werkveld de (on)mogelijkheden in de aanpak van financial facilitators. Cecile Kosterman, portefeuillehouder ondermijning bij de politie, Ruud Leenders, senior beleidsadviseur bij de gemeente Utrecht, Bert Jan Beneker, senior analist bij Bureau Financieel Toezicht (BFT) en Robert Helder, notarieel deskundige en hoogleraar bij de Universiteit Utrecht en de politie spraken onder andere over welke kansen er liggen in samenwerking en welke signalen we beter kunnen herkennen.
Cecile Kosterman: "Het vastleggen en delen van signalen en informatie rondom criminele geldstromen is voor de aanpak belangrijk. Dat geldt zowel voor de wijkagent als de financieel rechercheur. En is de informatie niet direct iets waar wij als politie wat mee kunnen, dan is de informatie mogelijk wel interessant voor Bureau Financieel Toezicht of een andere financieel toezichthouder. De aanpak van criminele geldstromen is niet eenvoudig, maar ook niet onmogelijk. En dat kunnen we alleen door het samen te doen".
Aanpak criminele geldstromen
Criminele netwerken zijn afhankelijk van financiële facilitators. Door deze moeilijk vervangbare schakels te herkennen en aan te pakken, kunnen we ondermijning effectiever bestrijden. We moeten onze gezamenlijke mogelijkheden optimaal benutten en samen slimmer optreden tegen criminaliteit.
Het doorbreken van het criminele verdienmodel vereist een langdurige inzet van publieke en private partners, met een combinatie van repressieve én preventieve maatregelen op lokaal, regionaal, landelijk en ook en bovenal op internationaal niveau. Daarbij kan gebruik gemaakt worden van zowel bestuurlijke, civielrechtelijke als strafrechtelijke instrumenten. De integrale probleemgerichte en informatie gestuurde aanpak volgt de fasen van het criminele verdienmodel (‘follow the money’): 1) Voorkomen dat criminelen zoveel geld kunnen verdienen; 2) Voorkomen dat illegaal verdiend geld in het legale circuit komt; en 3) Opsporen van criminelen en afpakken crimineel vermogen.
Uit het NIBO volgt dat het effectief is op facilitators te focussen die een moeilijk vervangbare rol vervullen in het criminele systeem, omdat daarmee criminaliteit effectiever wordt aangepakt. Er zijn twee categorieën facilitators te onderscheiden:
1. Illegale dienstverleners / professionele witwassers: dit is een branche die binnen de criminele industrie is ontstaan en waar witwassen als een dienst wordt ‘verkocht’ (‘crime as a business’). Deze professionele witwassers kunnen daarnaast ook betrokken zijn bij legitieme activiteiten, maar vanwege hun specialistische kennis en expertise worden ze ook gebruikt door criminelen (‘crime as a service’);
2. Legale (onbewuste) dienstverleners: dit zijn dienstverleners die een passieve en/of (on)bewuste rol vervullen bij het witwassen van criminele gelden.
