Zorgfraude baart zorgen: complex veld verdient prioriteit
- Georganiseerde Ondermijnende Criminaliteit -
‘Sjoemelen met zorggeld is makkelijk en winstgevend, de aanpak van zorgfraude juist complex en tijdrovend’, aldus Eugène van Mierlo, wethouder in Almelo. Ondanks dat zegt hij dat het toch de moeite waard is om erin te investeren. Met malversaties met zorggeld valt veel te verdienen: tonnen tot miljoenen euro’s per jaar met diensten als huishoudelijke hulp, dagbesteding en begeleiding. Het Regionaal Team Ondermijning (RTO) van het RIEC Midden-Nederland heeft het afgelopen jaar onderzoek gedaan naar het speelveld van zorgfraude en de mogelijke rol van het RIEC-Midden Nederland daarin. Ook is onderzoek gedaan in concrete (mogelijke) zorgfraudecasuïstiek, om de werkwijze van zorgfraudeurs te ontrafelen en leerpunten te verzamelen. De conclusie hieruit is dat het zorgveld een complex veld met vele spelers betreft, en ook dat de vraag naar kennis over zorgfraude veel breder leeft. Reden temeer om in deze nieuwsbrief aandacht te besteden aan dit onderwerp. Daarom aandacht voor de rapporten over zorgfraude. Daarnaast vertelt gemeente Huizen over een pilot met samenhang met zorgfraude en de door de gemeente en regio genomen stappen tegen zorgfraudeurs. Tot slot worden er tips gegeven voor andere gemeenten.
Rapport “Een wereld te winnen”
Gemeenten zijn nog te weinig alert op de materie, of schrikken van de soms langlopende juridische procedures om oplichters aan te pakken, blijkt uit het rapport “Een wereld te winnen” van criminoloog Edward van der Torre (hierna: het rapport). Het rapport gaat dieper in op zorgfraude binnen twee domeinen waar de gemeente sinds de decentralisatie in 2015 verantwoordelijk voor is (WMO en Jeugdwet). Het beschrijft het onderzoek naar zorgfraude, zijn verschijningsvormen, gelegenheidsstructuren, actoren en knelpunten. Het onderzoek is verricht in opdracht van de VNG Naleving.
Vele fraudetactieken bekend
Het rapport beschrijft dat het momenteel voor zorgaanbieders te gemakkelijk is om profijtelijke zorgfraude te plegen, terwijl het - als spiegelbeeld daarvan - moeilijk is voor gemeenten om onrechtmatigheden in de besteding van zorggeld aan te tonen. Volgens Van der Torre wordt in de zorgfraude gebruik gemaakt van zes fraudestrategieën en maar liefst 63 fraudetactieken. Er is sprake van riante gelegenheidsstructuren die het fraudeurs gemakkelijk maken.
De conclusies uit het rapport komen overeen met de conclusies uit het onderzoek van het RTO. Het RTO-project en de behandelde casuïstiek hebben bevestigd dat er grote reden is voor ongerustheid over het (toe)zicht op de rechtmatigheid van de financiering van zorg in al haar uiteenlopende verschijningsvormen. Het rapport van Van der Torre schetst een complex speelveld, waarin veel winst te behalen valt door het opwerpen van barrières, toezicht en handhaving te intensiveren en gemeente-overschrijdend zicht op aanbieders te bevorderen. De belangrijkste ontwikkeling hierin moet plaatsvinden bij de gemeenten -deze zijn immers belast met de uitvoering van de wetgeving- in samenwerking met hun partners in het zorgdomein.
Barrières opwerpen
De gemeenten en hun partners in het zorgdomein staan hierbij voor een belangrijke en niet geringe opgave. Waar de toekenning van zorggelden gericht is op het snel en laagdrempelig bijstaan van de zwakkeren in onze samenleving, lijkt deze laagdrempeligheid tegelijk voedingsbodem voor misbruik en is meer bestuurlijke controle en handhaving noodzakelijk. Ook om te voorkomen dat deze situatie mogelijk georganiseerde criminaliteit aantrekt. Het opwerpen van barrières is hierbij primair een taak voor de gemeente, in samenwerking met partners als IKZ, de Inspectie SZW, de IGJ en zorgverzekeraars. Als dat eenmaal goed ingeregeld is en de juiste informatie oplevert, kunnen opsporingsdiensten als FIOD, politie en OM met strafrechtelijk onderzoek optreden tegen overduidelijke excessen. Wil je meer feitjes lezen over de aanpak zorgfraude? Je lees ze in deze Wist-Je-Datjes!
Samenwerking noodzakelijk voor aanpak zorgfraude
Hoewel het zorgveld onder de huidige omstandigheden zeer waarschijnlijk georganiseerde criminaliteit aantrekt, is uit het RTO-project, de door het RTO behandelde casuïstiek en het rapport duidelijk geworden dat de oplossing weliswaar voor een groot deel ligt in integrale samenwerking maar niet primair integrale samenwerking die valt onder het RIEC-convenant. De belangrijkste partners waarmee de gemeente hierin moet optrekken zijn geen partij in het RIEC-convenant.
Zorgfraude staat vol in de (media)belangstelling
Het rapport van Van der Torre heeft zowel lokale als landelijke media-aandacht gehad. Verder verscheen in december 2020 het rapport ‘Verwevenheid zorg en Criminaliteit’, een samenwerking van het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) en het RIEC Oost-Nederland. De resultaten van dit onderzoek wezen in de richting van een verband tussen zorgfraude en antecedenten van zorgverleners en/of zorgbestuurders. Naar aanleiding van dit rapport zijn Kamervragen gesteld o.a. over uitbreiding en verbreding van het onderzoek, het verbeteren van toezicht, handhaving en opsporing, de zorgen over hoe iemand met een strafblad zorgbestuurder kan worden en de mogelijkheid tot (verandering van) wetgeving.
De rol van RIEC-Midden Nederland in de aanpak van zorgfraude
De conclusies van alle rapporten en onderzoeken tonen aan dat met name aan de voorkant ‘de kraan dicht moet’ bij de toelating van nieuwe zorgaanbieders! Dit is primair een taak voor gemeenten waarbij het van belang is dat er duidelijke kaders zijn en toezicht en handhaving op orde zijn. Zorgfraude is idealiter topprioriteit bij burgemeester en wethouders. In dit interview met de gemeente Huizen wordt daarover meer duiding gegeven en bespreken we tips voor andere gemeenten om om te gaan met zorgfraude!
Ondanks dat de integrale samenwerking buiten de partijen in het RIEC-convenant moet worden gevonden en de het dichten van de kraan primair een taak van de gemeente is, kan en wil het RIEC Midden-Nederland een rol spelen in (de aanpak van) zorgfraude.
Deze rol moet vooral gezien worden als een ondersteunende rol. Het RIEC Midden Nederland en de VNG kunnen gemeenten adviseren en ondersteunen bij het inrichten van de gemeentelijke processen omtrent zorgfraude. Dit doen we onder andere door het ontwikkelen en ter beschikking stellen van tools. Inmiddels zijn een toolbox, een PGB barrièremodel en een routekaart handhaving ontwikkeld. Ook gaan we graag het gesprek aan met gemeenten om bewustwording te creëren over (de aanpak van) zorgfraude.
Bent u als gemeente geïnteresseerd in de middelen of een gesprek? Neem dan contact op met Jan Verhagen, Projectleider bij het RTO: j.verhagen@riec-mn.nl.
Overig nieuws vanuit Straatwaarde(n):
- Wist je datjes? van februari
- 6e Q-College: ‘De logistieke cocaïneketen: van import tot indruk in de wijk’
