Werkbezoek Italië: een indrukwekkende maatschappelijke strijd tegen de maffia
Symposium Il metodo Italiano
Het is een druilerige koude avond in oktober 2022. Wij, Jan van Wijck en Henk Goldsteen van RIEC MN hebben in Rotterdam een afspraak met collega’s van Libera een organisatie in Italie, die zich bezighoudt met de preventieve aanpak van de Italiaanse maffia. Lichtelijk zenuwachtig of ons Engels voldoende is, lopen we naar het hotel waar de Italiaanse delegatie verblijft. De volgende dag organiseren we samen met deze collega’s op het symposium “Il Metodo Italiano” een workshop over Libera en over ons programma Straatwaarde(n). Onze taak is om de Italiaanse situatie te vertalen naar de Nederlandse context. Onze programma’s lijken ergens wel op elkaar.
We ontmoeten die avond Don Giorgio en Giulia, die ons vertellen over hun organisatie. Don Giorgio zet zich vanuit de kerk in voor familieleden van maffiabazen. Hij geeft ze met de organisatie ‘Freedom to Choose’, onderdeel van Libera, een nieuw leven op een nieuwe plek in Italië. Giulia vertelt ons dat Libera een organisatie is die bestaat uit 30 tot 40 professionals. Maar de kracht van Libera zit hem in het netwerk achter deze professionals. Door heel Italië hebben tienduizenden vrijwilligers en bedrijven zich aangesloten bij Libera. Dit zijn allerlei soorten organisaties zoals scholen, commerciële bedrijven, overheidsinstanties, politiekorpsen, brandweer- en ambulanceposten, maar ook werkgeversbonden zoals de bond van burgemeesters. We zijn onder de indruk van de verhalen maar vooral van de maatschappelijke betrokkenheid die Libera teweegbrengt in Italië.
We worden een paar maanden later uitgenodigd door Libera om naar Milaan te komen en van dichtbij deze maatschappelijke betrokkenheid mee te maken. Ieder jaar wordt op de eerste dag van de lente een nationale herdenkingsdag gehouden voor de slachtoffers van de Italiaanse maffia.
Ontmoeting Libera en bezoek consulaat (maandag)
Op maandag 20 maart hebben we een ontmoeting met de bevlogen medewerkers Sarah en Chiara van Libera in Milaan. We worden met enthousiasme ontvangen en worden aan iedereen van de organisatie voorgesteld. In de schaduw van de kathedraal is de organisatie van Libera het podium aan het opbouwen. We zijn onder de indruk van het podium, de schermen en de plekken voor alle televisiecamera’s. De Duomo torent hoog uit boven het podium op het bekendste plein van Milaan. De protestmars en alle activiteiten worden de volgende dag live uitgezonden op televisie. We worden door Sarah en Chiara meegenomen naar een rustige plek waar we de herdenkingsdag doornemen. We zijn onder de indruk van de voorbereidingen en de organisatie. Op onze vraag hoeveel mensen ze de volgende dag verwachten antwoorden ze terughoudend blijkt later. Ze verwachten enkele duizenden mensen. Deze inschatting was aan de voorzichtige kant blijkt de volgende dag.
Aan het einde van de middag worden we ontvangen in het consulaat door Mascha Baak, de Consul Generaal en haar collega Roeland Slagter. We vertellen over ons programma Straatwaarde(n) en de raakvlakken die we zien met Italië, maar ook de verschillen. We praten samen door hoe we van elkaar kunnen leren, maar ook over hoe - en of de - Nederlandse context te vertalen is naar de Italiaanse context.
Herdenkingsdag (dinsdag)
De dag van de herdenkingsdag is - zoals het hoort in Italië - een mooie, zonnige eerste lentedag. Met wat gezonde spanning lopen we vanuit ons hotel, door het park, richting het metrostation waar de protestmars begint. In het park komen we enkele tientallen deelnemers van de mars tegen. We grappen nog tegen elkaar dat we hopen dat dit niet de enige deelnemers zijn. Ze dragen grote roze en gele vlaggen van de Libera. We lopen verder richting het metrostation, zonder precies te weten wat we kunnen verwachten. Bij het metrostation zijn we onder de indruk van de gigantische mensenmassa die we links en rechts in de grote lange straat zien. Zover we kunnen kijken, zien we mensen. Dit blijken later ongeveer 70.000 mensen te zijn. We zien om ons heen jongeren, ouderen, politieagenten, brandweerlieden, ambulancemedewerkers, politici, scouts en duizenden inwoners. Terwijl we ons verwonderen, krijgen ook wij een roze Libera vlag in onze handen gedrukt. Het is duidelijk zichtbaar: de strijd tegen de Italiaanse maffia wordt in alle lagen van de bevolking gevoerd.
We bewegen ons langzaam door de menigte naar voren. Vooraan zien we een grote groep mensen die een gigantische vlag vastgehouden. We zien dat mensen foto’s om hun nek dragen van slachtoffers. Door collega’s van Libera wordt verteld dat dit familieleden van slachtoffers zijn, die op uitnodiging meelopen. Om de familie heen lopen honderden scouts, hand in hand, ze schermen de familie af van de grote mensenmassa. Ze laten een grote gekleurde vlag wapperen en op de achtergrond wordt “Bella Ciao” afgespeeld wat erg goed past bij de setting. We lopen langzaam naar het plein. Er is veel pers op de been die allemaal graag een shot willen van de familie, belangrijke politici, of van de “gewone” burger. We zien Don Giorgio van Libera lopen tussen de familie. We zoeken oogcontact met hem en hij ziet ons lopen. Hij is zichtbaar aangedaan dat wij er zijn. We worden hartelijk begroet, al is het met gebaren en standaard Italiaanse woordjes, want Don Giorgio spreekt geen woord Engels.
De mensenmassa beweegt zich langzaam richting het plein. De scouts blijven in een cordon om de familie heen lopen. En door familieleden, politici en andere mensen worden interviews gegeven aan een tiental journalisten die zich vooraan de stoet genesteld hebben. Na ongeveer anderhalf uur bereiken we het plein. De Duomo is indrukwekkend, maar de mensenmassa die zich voor de Duomo heeft verzameld, is nog veel indrukwekkender. Verschillende sprekers komen op het podium. Sarah, Chiara en Sem, medewerkers van Libera, vertalen voor ons de verhalen van de gepassioneerde sprekers. Door 100 verschillende mensen, waaronder familieleden, begint het voorlezen van de 1069 namen van de slachtoffers die omgekomen zijn door de maffia. We hebben van Chiara een lijst ontvangen met alle voorgelezen namen.
Bijna aan het einde klinken de namen van Peter R. de Vries en Derk Wiersum. We zijn er stil van dat deze namen 1200 kilometer buiten Nederland worden voorgelezen, ten overstaan van zo’n grote mensenmassa. Deze namen worden voorgelezen, omdat de liquidaties van deze personen ook impact hebben gehad op de Italiaanse maatschappij. De liquidaties van deze vooraanstaande personen in Nederland doet de Italianen denken aan de liquidaties begin jaren 90 van de rechters Giovanni Falcone en Paolo Borsselino. Beiden hadden een rol als onderzoeksrechters in een groot maffiaproces en zijn vanwege die rol vermoord.
Nederlandse situatie
We stellen onszelf de vraag: hoe kunnen we in Nederland een dergelijke maatschappelijke betrokkenheid creëren zoals in Italië. In Nederland is de maatschappij in shock op het moment van de liquidatie van een advocaat en misdaadjournalist. We lopen vervolgens mee met een stille tocht en we staan in de rij voor het (online) condoleanceregister. En we wijzen naar professionals die het niet goed hebben gedaan in de aanpak van de georganiseerde misdaad. Na enkele weken is de maatschappelijke verontwaardiging weer naar de achtergrond verdwenen. De aanpak is dan weer volledig in handen van de professionals die zich hier dagelijks mee bezig houden.
Maar wanneer gaat de maatschappij een vuist maken tegen de georganiseerde criminaliteit in Nederland? Hoe gaan we als (semi-)overheid met vrijwilligersorganisaties, commerciële bedrijven en dergelijke partijen een maatschappelijke beweging opzetten tegen de georganiseerde criminaliteit? Dat is de vraag die ons een week na ons bezoek aan Milaan nog steeds bezighoudt.
In deze LinkedInpost vind je een kort videoverslag van de protestmars.
Brandweer volgt bewustwordingssessies over (signalen van) ondermijning
Bestrijden van ondermijning is een taak die de overheid niet alleen kan. Dit besef dringt bij steeds meer organisaties door, zo ook bij de Veiligheidsregio Utrecht. Op uitnodiging van de Veiligheidsregio heeft het districtelijk team ondermijning (DTO) Oost-Utrecht daarom tijdens zes kaderdagen bijna 300 bevelvoerders en officieren van de brandweer bewust gemaakt van de gevaren van ondermijning in het algemeen. Met behulp van de mobiele escaperoom konden leidinggevenden binnen de brandweer op een informele manier informatie opdoen over signalen van ondermijning en drugslabs, die zij tijdens een uitruk mogelijk tegen kunnen komen.
Deze awareness sessies dragen hopelijk bij aan een hoop extra oren en ogen in de strijd tegen ondermijning.
