Regio MNL boekt goede resultaten in het aanpakken van criminele geldstromen
“Als een verdachte chagrijnig wordt omdat ik z’n geld afpak, dan heb ik mijn werk goed gedaan”. Met een enthousiaste twinkeling in haar ogen vertelt Officier van Justitie Anne-Marie Fellinger over de ontwikkeling die ‘Afpakken’ (van crimineel vermogen) sinds 2019 doormaakt. Tegelijk met de versterkingsgelden die vanuit Den Haag beschikbaar zijn gesteld voor de aanpak van ondermijning, is ook financiering vrijgekomen voor het project Criminele geldstromen. En dat dat effect sorteert, laten de resultaten zien. Fellinger: “Recent hebben we beslag kunnen leggen op ruim 5 miljoen euro aan cryptomunten. Dat is natuurlijk een fantastisch resultaat. We zien dat we dit jaar niet alleen qua absoluut bedrag de doelstelling al ruimschoots hebben gehaald, maar dat ook het aantal afpakbewegingen met 75% is gestegen ten opzichte van vorig jaar. En dat is misschien nog wel het belangrijkste. We willen niet alleen veel geld binnenhalen maar juist óók dat het steeds normaler wordt dat dat gebeurt. Dat bij wijze van spreken in ieder onderzoek wordt bekeken of er een financiële component inzit.”
Noodzaak van afpakken als verstoringsmiddel groter dan dienen als melkkoe van de schatkist
In de regio Midden-Nederland wordt met criminaliteit veel geld verdiend. Alleen al in de drugshandel gaan tientallen miljoenen euro’s per jaar om. Daarnaast raakt betalen met cryptovaluta steeds meer in zwang en vormt daarmee een grote bedreiging. Er bestaat (nog) geen regelgeving en men kan eenvoudig anoniem blijven. Veel grote onderzoeken laten zien dat criminelen op deze manier ongezien steeds slimmer geld verplaatsen en witwassen. Zo ontstaan steeds meer informele economieën, waarin criminelen veel geld verdienen. Geld dat voor hen van levensbelang is om succesvol te zijn en blijven binnen de drugswereld.
Fellinger: “En dat is de essentie van Afpakken! Ging het vroeger hoofdzakelijk om de absolute opbrengst, nu is het veel belangrijker dat je door het verstoren van de geldstromen voorkomt dat criminele organisaties zich een weg omhoog vreten naar de bovenwereld en daarmee de maatschappij infecteren. Er mag simpelweg geen geld zijn om liquidaties te betalen. Maar het begint net zo goed bij de buurtdealers; de negatieve rolmodellen. Door hun dure klokjes af te pakken, ‘onttroon’ je ze maatschappelijk. Hun aanzien op straat daalt dan per direct. En dat doet pijn.”
Nu niet stoppen
Fellinger: “Er ligt -mede door het project Criminele geldstromen- de laatste jaren steeds meer nadruk op financieel rechercheren. Door geld te volgen, kunnen hele andere zaken aan het licht komen. Door het uitgavenpatroon van een vermoedelijke brandstichter na te gaan, kan je uiteindelijk bij zijn branden uitkomen. Maar het is relatief nieuw om in ondermijningszaken ook uitgebreid te kijken waar en bij wie het geld ons brengt. We hebben nog veel te doen op dit gebied maar we zijn op de goede weg. Juist daarom is van belang nu niet te stoppen; ondermijning is een complex maatschappelijk probleem en een fenomeen dat een lange adem vereist. We hebben de afgelopen twee jaar veel energie gestoken in elkaar leren kennen. Juist nu de partners elkaar weten te vinden en de lijntjes kort zijn, is het bijna ondenkbaar dat je er niet mee doorgaat.”
Kat en muisspel
Het afpakresultaat van 5 miljoen euro aan cryptomunten, onderstreept de noodzaak om Afpakken hoog op het prioriteitenlijstje te houden.
Fellinger: “Natuurlijk maak je bij iedere zaak een afweging; we hebben nou eenmaal ook te maken met een capacitair issue. Dus als je moet kiezen tussen een zaak die maatschappelijke onrust veroorzaakt - zoals bijvoorbeeld een verkrachtingszaak- of afpakken, dan is de keus snel gemaakt. Maar als afpakken nooit prioriteit is, je geen energie steekt in op het oog kleine zaken en je dingen op hun beloop laat…. Ja, dan heb je heel gechargeerd op het eind een topcrimineel rondlopen. En je ziet ook dat criminelen steeds slimmer worden. Ik heb me bijvoorbeeld echt moeten verdiepen in cryptovaluta. Het kost tijd om je die kennis en kunde eigen te maken. Die tijd heb je nodig om te kunnen innoveren en meebewegen met wat er op straat gebeurt. Wat dat betreft is het net een kat en muis spel; de muis doet iets innovatiefs en de kat probeert daarin mee te bewegen. Dat kost tijd. En een lange adem.”
Investeringen bestendigen voor toekomst
Een landelijk koersdocument Afpakken, dat afgestemd is tussen het Functioneel parket, de FIOD en de landelijke politie, propageert het ‘kijken vanuit het geld principe’. Afpakken is daarmee allang niet meer alleen bedoeld als interventie maar kan je ook zien als thema dat door steeds meer partners omarmd wordt. Het verankeren van deze ‘Afpak-mindset’ is dan ook een belangrijk onderdeel van het project. Maar niet alleen een mindset is belangrijk.
Fellinger: “Investeren in bewustwording hebben we de afgelopen jaren onder andere gedaan door in een onderwijsachtige constructie best practices aan elkaar uit te leren. En door met elkaar de discussie aan te gaan wat meer effect sorteert. Want ga je in een drugszaak voor de kilo’s of voor de knaken? Hoewel je afgepakte kilo’s in feite ook als afpakresultaat kan zien. Want ergens heeft er iemand heel veel financiële pijn van kilo’s cocaïne die in de oven verdwijnen. En verder is het belangrijk binnen de eigen organisatie de discussie over Afpakken levendig te houden en zo als gedachtengoed te verankeren. Zodat ook de Hennep-officier deze component meeneemt in zijn zaken. En we leggen ook vaker dan vroeger beslag om de schade van slachtoffers te compenseren. Dus het gaat ook niet meer alleen om het ontnemen van criminele winsten.”
Naast deze ‘ongrijpbare’ investeringen zijn er sinds de start van het project ook zeer tastbare investeringen gedaan. Zo heeft de politie geïnvesteerd in de opsporing via internet, heeft het OM vermogenstraceerders aangetrokken en is een analist bij de FIU dagelijks bezig met speuren naar signalen.
Fellinger: “Als het project Afpakken eind dit jaar stopt, zouden deze investeringen in theorie voor niets kunnen zijn geweest. Daarom zijn we nu druk doende om te bedenken hoe we de denk- en werkwijze voor de toekomst kunnen borgen. We hebben nu een fundament gelegd voor een gezamenlijke aanpak door elkaar te leren kennen en gezamenlijke doelstellingen te formuleren. We zijn van ver gekomen, maar je ziet dat de inspanningen leiden tot effect. We hebben in jaren niet zo’n goed resultaat gehad.”
Afpakken op de lange termijn
Het project Criminele geldstromen heeft na twee jaar een stevig verhaal dat ingebed moet worden in de afzonderlijke organisaties.
Fellinger: “Daarnaast zijn op sleutelposities mensen met doorzettingskracht én macht nodig, die als het moet ergens een klap op kunnen geven. Ook moeten we werken aan onze informatiepositie; kennis moet een permanent aandachtspunt zijn. Zo kan op de lange termijn Afpakken een van de instrumenten worden om de doelstellingen van je onderzoek te bereiken. Waarbij je niet alleen voor de kilo’s gaat maar ook ontdekt hoe de lijnen lopen. En een verdachte uiteindelijk niet alleen in detentie zit maar je ook de financiering van zijn criminele praktijken stopt."
Misdaad mag nooit lonen
Van het afpakken van cocaïnemiljoenen tot de designerstas van het gangsterliefje, Anne-Marie Fellinger heeft naar eigen zeggen de leukste baan van de wereld.
Fellinger: “ Afpakken is een fantastisch onderwerp waar nog heel veel kansen liggen. En ik ben enorm blij dat ik kan samenwerken met partners die dezelfde drive hebben. Zodat we nu en in de toekomst aan iedereen kunnen laten zien dat misdaad niet loont. Nooit!”
